امامت شیعی و مشروعیت تبارشناختی

مشروعیت تبارشناختی، یعنی خویشاوندی با رسول خدا حضرت محمد(ص)، یکی از پایه­های نظریه­ امامت شیعی در کنار نص و فضیلت­های شخصی است و ازآن‌جاکه اهمیت مفهوم خویشاوندی برای عموم مسلمانان قابل درک و پذیرش بود، جایگاه مهمی در بحث­ها و مجادله­های سیاسی و فرقه­ای پیرامون امامت پیدا کرد. مسأله مقاله­ حاضر به‌طور کلی عبارت از این است که از چشم­انداز فرهنگ خویشاوندی و نظام حقوقی پیشااسلامیِ عرب­ها، جانشینی علی(ع) پس از پیامبر چگونه سنجیده می­شد و دیدگاه علویان و شیعیان درباره­ انتقال رهبری امت از پیامبر به علی(ع) و سپس فرزندان او و فاطمه(س) با چه دشواره‌هایی روبه‌رو بود؟ به سخن دیگر آیا مطابق معیارهای عرف پیشااسلامی، علی(ع) و فرزندان او از دختر پیامبر میراث­بران طبیعی جایگاه پیامبر به شمار می­آمدند یا نه؟ بررسی این مسأله پیش از هر چیز در گرو شناخت روابط و اصطلاح­های خویشاوندی در فرهنگ اعراب و هم‌چنین شناسایی موقعیت علی(ع)، فاطمه(س) و سپس حسن بن علی(ع) و حسین بن علی(ع) در شبکه­ مناسبات تبارشناختی و سرانجام واکاوی دشواره­های مربوط به آن است، کاری که همراه با توضیح دو گزارش تاریخی مربوط به سده­ دوم هجری انجام خواهیم داد.